Brielle ‘dankt’ haar historie aan de 80-jarige oorlog, die van 1568 tot 1648 duurde (met daartussen het Twaalfjarig Bestand waarin er een periode van twaalf jaar wapenstilstand was).
Het door de Spanjaarden bezette Holland ging gebukt onder hoge belastingen, geloofsdwang en gruwelijke terreur. Wie niet Rooms-Katholiek was of zich zo ongemerkt voordeed, werd doodgemarteld of belandde publiekelijk op de brandstapel.
Na jaren van onderdrukt zijn ging Willem van Oranje, ook wel Willem de Zwijger genoemd, in verzet en werd uiteindelijk leider van de opstand. Hij riep de hulp van de Geuzen in.
Op 1 april 1572 werd Brielle bevrijd door de Geuzen onder leiding van Lumey en Blois van Treslong. Alva, generaal van de Spanjaarden, verloor kort daarop op 6 april 1572 ook Vlissingen. Hierna volgden meer steeds meer steden die veroverd werden door de Geuzen of zelf in opstand kwamen.
Brielle wordt gezien als de plaats waar de opstand zijn eerste voetsporen achterliet en mede daarom wordt nog steeds elk jaar wordt op 1 april een eeuwenoude bevrijdingsdag gevierd. Brielle of Den Briel? U mag het allebei zeggen. Feit blijft dat de poort sinds 1572 voor elke bezoeker van buiten gastvrij open staat. Hierbij hoort ook de bekende kalknacht waarin Briellenaren ’s nachts de straat op gaan om met kalk en kwast ramen te voorzien van (grappige) leuzen. Echter, dit kalken is niet toegestaan en de politie controleert de straten. Vaak leidt dit tot kat-en-muisspelletjes tussen de kalkers en de wetsdienaren.
Tijdens deze viering worden alle gebeurtenissen van de bevrijding nagespeeld met de ouderwetse geuzenboot, kanonnen en schijngevechten door verklede acteurs. Deze acteersessies gaan gepaard met veel lawaai: geschreeuw, wapens met losse flodders en kanonsschoten vullen de oren elk jaar opnieuw. Een ware beleving voor elke toeschouwer!
Sint Catharijnekerk
De Sint Catharijnekerk in Brielle staat symbool voor deze stad. Op 12 juni 1575 stapte Willem van Oranje voor de derde keer in het huwelijksbootje, maar voor het eerst vanwege ware liefde in plaats van machtsuitbreiding.
Hij trouwde met Charlotte de Bourbon in de Sint Catharijnekerk en werd uiteindelijk stadhouder van de Nederlanden. Zijn zoon, Willem I, zou uiteindelijk de eerste door het volk erkende koning van Nederland worden. Deze bloedlijn loopt nu nog door: koningin Beatrix is nog een afstammeling van Willem van Oranje.
De Sint Catharijnekerk is jaarlijks, in de periode vanaf 30 april tot half september, te bezoeken. De graven binnenin en de top van de kerk maken een diepe indruk.
Bekende Nederlanders uit Brielle
Brielle heeft een aantal huidige bekende Nederlanders en beroemdheden uit het verleden voortgebracht:
- Willem Bloys van Treslong (1529), edelman, watergeus admiraal en baljuw
- Hendrick Joosten Speuy (1575), organist en componist
- Maarten Harpertszoon Tromp (1598), admiraal
- Witte de With (1599), vlootvoogd
- Magdalena Briels (1617), stichtster van ‘De Stichting Pieusfonds de Jonge van Ellemeet-Briels’
- Philips van Almonde (1644), vlootvoogd
- Cornelis de Jonge van Ellemeet (1646), ontvanger-generaal van de Republiek der Verenigde Nederlanden, pensionaris van Rotterdam en Den Briel
- Johan Been (1859), onderwijzer, schrijver van onder meer Paddeltje en archivaris
- Detmer Deddens (1923), predikant, theoloog en kerkhistoricus
- Toon Tellegen (1941), (kinderboeken)schrijver
- Wubbo Ockels (1946), Nederlandse natuurkundige, ruimtevaarder, piloot en hoogleraar. In 1985 maakte hij als eerste persoon met de Nederlandse nationaliteit een vlucht door de ruimte. Wubbo Ockels is geboren in Almelo en groeide op in Brielle.
- Rob Romein (1949), ondernemer
- Jan Wegereef (1962), scheidsrechter betaald voetbal
- Marjolein van Unen (1962), Judoka en Bondscoach
- Natasja Froger (1965), tv-presentatrice
- Jan Verhaas (1966), international Snooker referee
- Jaap Amesz (1982), winnaar van De Gouden Kooi (Terror Jaap)
